van spitak en vanadzor

Vrijdagmiddag om een uur of twee ving de reis dan echt aan en gingen we onderweg in de bus, een fiat, met onze Nederlandse gids Gerard. Deze is ooit in Armenie terecht gekomen voor een stage in een vluchtelingenkamp in Spitak net na de aardebeving van 1988 en is verliefd geworden op het land. Sinds 2000 heeft hij een stuk grond van 5 hectare gekocht en is daar een klein paleisje aan het bouwen......
We trekken richting het noorden. Langzaam laten we alle hoogbouw achter ons en komen daar de eerste villa's die met geld van het werk in Moskou of Amerika gebouwd worden. Wat men niet weet is dat hier vast over een aantal jaren een snelweg met minstens 6 banen langsloopt en de nodige files. Het eerste dorp dat we aandoen is Ashtarak. Hier staat een heel klein oud kerkje, waar niet meer dan een man of 20 staande een dienst kunnen volgen. Een soort koster bewaakt het kerkje en verkoopt de kaasjes die je kunt opsteken. Deze zijn in 1 jaar met 50% gestegen van 40 naar 60 dram. Hiermee steun je de kerk. We hobbelen het dorp weer uit en vervolgen onze weg naar het Armeense alfabet. Dit is een geliefde plek voor schoolreisjes, waarbij de kinderen hun eigen letter opzoeken. Het alfabet en het christendom zijn de twee pilaren van de Armeense cultuur. Na twee kilo klei onder de schoenen de auto ingedragen te hebben gaan we richting Spitak. We komen voorbij een Jesdi dorp. Eigenlijk zijn dit koerden die een zonnecultuur aanhouden. We worden al snel omsingeld door een aantal kinderen, waarvan er 1 echt om geld gaat lopen bedelen. Dat is tot nu toe de eerste keer geweest. Er was een heel veld met beelden, waarschijnlijk van grafresten???? Spitak heeft op 7 december 1988 om 11.41 uur een zware aardebeving plaatsgevonden. Waarschijnlijk omdat men in de sovjettijd bezuinigd had op het cement, zijn bijna alle huizen met de grond gelijk gemaakt. Nu is er weinig meer van terug te vinden, maar...... Wanneer je Spitak inrijdt kom je eerst langs een aantal wijken die als eerste hulp zijn opgezet vlak na de beving. Het was hardje winter en sommige mensen hebben nog tot maanden erna in hun auto moeten leven. Er staan Italiaanse containers, Zwitserse huizen, waarin dubbelglas en cv installaties, waar ze niet zo veel aan hadden. Finse huizen, Oekraine, Noors ziekenhuis etc. De Italiaanse containers waren geisolleerd met glaswol, dat werd er al snel uitgesloopt omdat dit verbrand kon worden voor warmte, maar daarna waren de containers wel koud. Een hele groep kinderen komt op rode qrocks aangelopen. Deze zijn voorzien door een hulporganisatie. Onder is ook een tehuis van moeder Theresia. De kinderen zijn inmiddels zo geconditioneerd dat wanneer ze een busje zien, ze denken dat er hulpgoederen onderweg zijn of gegeven worden. Op de begraafplaats worden we stil. Teneerste is het de gewoonte in Armenie dat je op de grafsteen van de overledene een afbeelding laat ingraveren en daarbij de eigenlijke reden waarop iemand is overleden. Bij veel van de aardbevingsslachtoffers zijn ook ingestortte huizen gegrafeerd en staat er een klein klokje met de tijd. Op weg naar het algemene monument staat een hele rij met stenen. Het blijkt de familie van een man te zijn waarmee Gerard veel heeft geschaakt. Vrouw en drie kinderen lagen eral, maar inmiddels is de man overleden aan kanker. Hij staat met een sigaret in de hand. Het is met name indrukwekkend, omdat de afbeeldingen van al deze mensen en kinderen de overledenen een duidelijk gezicht geven. Dit in combinatie met het feit dat ze omgekomen zijn op 7 december, maakt het extra om stil van te worden. In redelijke stilte rijden we door naar Vanadzor. Dit is nu de tweede stad van Armenie. Ooist een centrum voor allerlei industrie in de Sovjettijd. Of ze nu producten nodig hadden of niet, er werden fabrieken neergezet en men werkte daar. Al deze fabrieken werken niet meer. Slimme handelaren hebben de aandelen voor een fles wodka gekocht, zodat ze snel en goedkoop een hele fabriek hadden en zijn daarna alle onderdelen los gaan verkopen. Nu staan er alleen maar de troosteloze karkassen van iets wat ooit glorievol langs de rivier heeft gestaan. Vanadzor is geen charmante stad, maar is nu wel schoon sinds er geen industrie meer is. Er is een grote legerbasis en er schijnt altijd een grote markt te zijn. We logeren in een voormalige kraamkliniek, welke is omgebouwd tot hotel, green guesthouse!. We gaan eten bij een Georgies restaurant, veel vlees, daar houdt men van. Armeniers willen graag alleen met hun gezelschap eten, zodoende heeft het restaurant allemaal kleine kamertjes. Wij maken de keuze om in de grote zaal te gaan zitten. Ik kan van het balkon af nog ongegeneerd wat foto's met de grote lens van de markt maken. Moe, maar voldaan gaan we om een uur of negen terug naar het hotel.